Antropologia fizyczna

Porównanie czaszek człowieka, szympansa, orangutana i makaka

Antropologia fizyczna – dział antropologii zajmujący się zmiennością cech anatomicznych i fizjologicznych człowieka w czasie i przestrzeni.

Charakterystyka dyscypliny

Do podstawowych metod antropologii fizycznej należy antropometria. Naukami pomocniczymi działu antropologii są: anatomia opisowa i porównawcza, fizjologia, genetyka, prymatologia, ekologia, psychologia i psychiatria, patologia i inne.

Przy ich pomocy antropologia bada budowę ciała ludzkiego, jego postawę, kształty i proporcje (konstytucję, symetrie i asymetrię), jego układ kostny, mięśniowy, oddechowy, naczyniowy, moczowo-płciowy i trawienny; jego skład (biochemię), fizjologię, serologię, geny, powstanie, rozwój, rozród i wymieranie.

Główne działy to: antropologia filogenetyczna, antropologia ontogenetyczna oraz antropologia ras (zwana ostatnio antropologią populacyjną).

Antropologia fizyczna bada różnoraką zmienność gatunku ludzkiego:

• stanowisko człowieka w świecie istot żywych, zwłaszcza wśród ssaków w tym różnice fizyczne pomiędzy człowiekiem i innymi naczelnymi
• zmienność całego gatunku w czasie jego ewolucji, czyli zagadnienia genezy gatunku (paleoantropologia, antropogeneza, filogeneza, antropologia filogenetyczna)
• zmienność między sąsiednimi populacjami, obserwowaną w tym samym czasie (antropologia populacyjna, genetyka populacji, typologia antropologiczna, rasa człowieka, rasogeneza, etnogeneza)
• zmienność osobniczą w czasie życia jednej osoby (antropologia ontogenetyczna)
• zmienność osobniczą i odstępstwa od normy (normalne i anormalne funkcjonowanie ciała ludzkiego, narządów, mięśni, zmysłów, mózgu)
• zróżnicowanie pomiędzy płciami (m.in. dymorfizm płciowy).

Zastosowania antropologii fizycznej

Antropologia fizyczna znajduje zastosowania w różnych dziedzinach (antropologia kryminalna i medyczno-sądowa, antropologia kliniczna, antropologia ergonomiczna, antropologia sportu).

Początki antropologii

Pierre Paul Broca

Antropologia jako osobna gałąź wiedzy ludzkiej istnieje stosunkowo krótko. Jej początków można się doszukiwać w starożytnej Grecji, w pismach Herodota, Hipokratesa i innych, jednak naukowe ujęcie i podstawy tej dziedziny wiedzy przedstawił dopiero chirurg francuski Paul Broca. On pierwszy określił dokładnie zadania antropologii i opracował metody jej badań, kładąc tym samym podwaliny pod tę nową dziedzinę wiedzy. W roku 1859 założył w Paryżu pierwsze Towarzystwo Antropologiczne, a w 1876 r. powstała tam z jego inicjatywy pierwsza szkoła antropologiczna L’Ecole d’Antropologie de Paris.

Początki antropologii w Polsce

W 1811 Jędrzej Śniadecki w pracy Teoria jestestw organicznych jako pierwszy w Polsce nakreślił zarys tej nauki. Współcześnie z działalnością antropologiczną Paula Broca w Paryżu, na Uniwersytecie Jagiellońskim wykładał antropologię znany naukowiec i lekarz Józef Majer. Dzięki temu uczonemu, w 1876 przy Akademii Umiejętności w Krakowie powstała Komisja Antropologiczna.

Znani antropolodzy fizyczni

• Jan Czekanowski (1882–1965)
• Louis Leakey (1903–1972)
• Mary Leakey (1913–1996)
• Richard Leakey (ur. 1944)
• Kathy Reichs (ur. 1950)

Zobacz też

• wskaźniki antropologiczne
• ekologia człowieka

Bibliografia

• Antropologia, red. A. Malinowski, J. Strzałko, PWN, Warszawa – Poznań 1989, ISBN 83-01-09812-0.

Linki zewnętrzne

• Polska strona antropologiczna. [dostęp 2007-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].