Promet

Promet
	neodym ← promet → samar
	; Widmo emisyjne prometu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	promet, Pm, 61; (łac. promethium)
Grupa, okres, blok	–, 6, f
Stopień utlenienia	II, III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	średnio zasadowe
Masa atomowa	[145]
Stan skupienia	stały
Gęstość	7264 kg/m³
Temperatura topnienia	1042 °C
Temperatura wrzenia	3000 °C
Numer CAS	7440-12-2
PubChem	23944
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 183 (obl. 205) pm; 199 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f56s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 23, 8, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,13; 1,07
Potencjały jonizacyjne	I 540 kJ/mol; II 1050 kJ/mol; III 2150 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	289 kJ/mol
Ciepło topnienia	7,13 kJ/mol
Ciepło właściwe	180 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	17,9 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Objętość molowa	20,23×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji; według kryteriów GHS są niedostępne.
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Promet (Pm, łac. promethium) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym. Został wytworzony sztucznie, nie ma żadnych stabilnych izotopów – wszystkie są radioaktywne. Jego śladowe ilości mogą powstawać w przyrodzie w wyniku naturalnych procesów rozpadu jądrowego. Nazwa pochodzi od postaci z mitologii greckiej – Prometeusza.

Pierwiastek ten został otrzymany w 1945 r. przez J.A. Marinsky’ego, C.D. Coryella i L.E. Glendenina z produktów rozszczepienia uranu w reaktorze jądrowym.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na krótki czas rozpadu żadna ilość pierwotnego prometu nie występuje na Ziemi. Mimo to śladowe ilości tego pierwiastka (4 części na trylion pod względem masy) zostały stwierdzone w rudach uranu pochodzących z Konga, gdzie powstały jako produkt samorzutnych reakcji rozszczepienia jąder uranu^[3]. Promet może powstawać także w wyniku bardzo rzadkiego procesu rozpadu alfa naturalnego izotopu europu – ¹⁵¹Eu^[4].

Linie widmowe prometu zaobserwowano w widmie gwiazdy HR 465 w gwiazdozbiorze Andromedy oraz prawdopodobnie Gwiazdy Przybylskiego i HD 965^[5]. Wskazuje to, że pierwiastek ten musi być na bieżąco produkowany w tych gwiazdach.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 144,91276 u (145
Pm).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-28, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ MosesM. Attrep MosesM., jr., P.K.P.K. Kuroda P.K.P.K., Promethium in pitchblende, „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”, 30 (3), 1968, s. 699–703, DOI: 10.1016/0022-1902(68)80427-0 .
↑ P.P. Belli P.P. i inni, Search for α decay of natural Europium, „Nuclear Physics A”, 789 (1–4), 2007, s. 15–29, DOI: 10.1016/j.nuclphysa.2007.03.001 .
↑ C. R. Cowley, W. P. Bidelman, S. Hubrig, G. Mathys, D. J. Bord. On the possible presence of promethium in the spectra of HD 101065 (Przybylski’s star) and HD 965. „Astronomy & Astrophysics”. 419, s. 1087–1093, 2004. DOI: 10.1051/0004-6361:20035726.

[2] Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 144,91276 u (145
Pm).

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-28, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[CIAAW-3] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[4] MosesM. Attrep MosesM., jr., P.K.P.K. Kuroda P.K.P.K., Promethium in pitchblende, „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”, 30 (3), 1968, s. 699–703, DOI: 10.1016/0022-1902(68)80427-0 .

[5] P.P. Belli P.P. i inni, Search for α decay of natural Europium, „Nuclear Physics A”, 789 (1–4), 2007, s. 15–29, DOI: 10.1016/j.nuclphysa.2007.03.001 .

[6] C. R. Cowley, W. P. Bidelman, S. Hubrig, G. Mathys, D. J. Bord. On the possible presence of promethium in the spectra of HD 101065 (Przybylski’s star) and HD 965. „Astronomy & Astrophysics”. 419, s. 1087–1093, 2004. DOI: 10.1051/0004-6361:20035726.

[7] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[8] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[i]

[ii]