De proprietatibus rerum

aus Wikipedia, der freien Enzyklopädie
Dies ist eine alte Version dieser Seite, zuletzt bearbeitet am 12. Juli 2016 um 06:47 Uhr durch Georg Hügler (Diskussion | Beiträge). Sie kann sich erheblich von der aktuellen Version unterscheiden.
Zur Navigation springen Zur Suche springen
Buchdeckel von De proprietatibus rerum

Der Liber de proprietatibus rerum ist eine Enzyklopädie des Scholastikers Bartholomaeus Anglicus (auch bekannt als Bartholomew the Englishman bzw. Bartholomäus der Engländer; ca. 1190–1250), der das Werk in Magdeburg im 13. Jahrhundert verfasste. Es ist in 19 systematisch gegliederten Bücher unterteilt. Genauer kann das Werk auf die Zeit zwischen 1231 (als Bartholomaeus nach Magdeburg kam) und 1260 datiert werden, vermutlich wurde es zwischen 1242 und 1247 verfasst.

De proprietatibus rerum ist eines der ersten Nachschlagewerke des Mittelalters, das auch die Pflanzenwelt berücksichtigt; insgesamt umfasst das Werk das gesamte Spektrum der damaligen naturwissenschaftlichen Erkenntnisse.

Gliederung

  • Liber primus: Unus immensus et incommutabilis deus
  • II: de proprietatibus angelorum (vii sqq.: Hierarchie der Engel)
  • III: de proprietatibus animæ rationalis (der Mensch) - De potentiis animæ - (xvii sqq.: fünf Sinne)
  • IV: de proprietatibus substantiæ corporeæ - de quattuor elementaribus qualitatibus - de humoribus et eorum generatione effectu et operatione - (xi: de melancolia)
  • Liber quintus: de dipositione membrorum (der menschl. Leib)
  • VI: de ætatibus (Lebensalter des Menschen) - xx sqq.: de cibo; de potu; de prandio et convivio; xxiiii: de somno
  • VII: de infirmitatibus (Medizin): de dolore capitis et eius causis et signis - de medicina et remediis et doloris passionis capitis &c.- lviii: de podagra
  • VIII: de mundo et corporibus celestibus (Sphären, Tierkreis, Planeten, Sternbilder) - xlii: de lumine
  • IX: de tempore et partibus temporis (Monate, Wochentage, Kalender)
  • X: de materia et forma - de igne
  • XI: de aere et passionibus eius (auch: Regenbogen, Hagel, Blitz)
  • XII: de avibus (inkl. vespertilio)
  • XIII: de aqua et eius ornatu (Flüsse, Seen, Meer) - xxvi: de piscibus
  • XIV: de terra et partibus eius.(Geographie insbes. Israels)
  • XV: de provincibus (clxxv Kapitel alphabetisch bis winlandia und yselandia)
  • XVI: de lapidibus preciosis (alphabetisch)
  • XVII: de arboribus et herbis (alphabetisch bis Zucker)
  • XVIII: de animalibus
  • XIX: de coloribus odoribus saporibus et liquoribus (lxi: de lacte; lxxii: de caseo); lxxvii - cxii über allerlei Eier - cxiiii de numero pondere et mensura - cxxxii Musik.

Rezeption

Die Enzyklopädie wurde über Jahrhunderte genutzt; 1372 wurde sie von dem Augustiner Jean Corbichon im Auftrag Karls V. von Frankreich ins Französische übersetzt. 1494 erschien eine spanische Übersetzung von Vincente de Burgos, 1582 eine englische Übersetzung.

Ausgaben

  • Erstdruck Köln ca. 1470
  • Johann Koelhoff der Ältere, Köln 19. Januar 1483 (Digitalisat).
  • Straßburg 1485.
  • Anton Koberger, Nürnberg 20.IV 1492 (Bayerische Staatsbibliothek, München) (Digitalisat bei Google Books)
  • El libro delas propriedades delas cosas. Heinrich Mayer, Toulouse 1494 (Digitalisat bei Google Books)
  • Le Proprietaire des choses très utile et profitable aux corps humains. Rouen 1517
  • Le Proprietaire des choses très utile et profitable aux corps humains. Paris 1525
  • De genuinis rerum coelestium, terrestrium et inferarum proprietatibus libri XVIII. Opus incomparabile, theologis, iureconsultis, medicis, omniumque disciplinarum & artium alumnis, utilissimum futurum. Cui accessit Liber XIX. de variarum rerum accidentibus. Frankfurt/M. 1601 (nachgedruckt Frankfurt/M. 1964)
  • Bartholomaeus Anglicus Batman uppon Bartholomé. His Book „De Proprietatibus Rerum“, London 1582, with an Introduction and Index by J. Schäfer (= Anglistica and Americana Bd. 161). Hildesheim u.a. 1976.
  • Bartholomaei Anglici De genuinis rerum coelestium, terrestrium et inferarum proprietatibus libri XVIII. Hrsg. von Georgius Bartholdus Pontanus à Braitenberg, Frankfurt am Main (Wolfgang Richter) 1601, Neudruck Frankfurt am Main 1964.

Literatur

  • Elizabeth Keen: The Journey of a Book: Bartholomew the Englishman and the Properties of Things. ANU Press, Canberra 2007, ISBN 9781921313073 (PDF; 5,71 MB).
  • Heinz Meyer: Bartholomäus Anglicus, „de proprietatibus rerum“. Selbstverständnis und Rezeption. In: Zeitschrift für deutsches Altertum 99, 1988, S. 237–274.

Weblinks